​

4. Etappe O van EPOS

9 en 10 december 2025

10 december 2024 Module O1 van epOs: Ubuntu, Leiderschap & Burgerschap in Organisaties en Ondernemerschap onder leiding van Mathilde Stam. 

Ubuntu: Dialoog en verbinding als cement in de samenleving en organisaties

Voor verbinding door Ubuntu geïnspireerd: de Dialoog als cement in de samenleving en organisaties

Het woord Ubuntu vindt zijn oorsprong in de Bantoevolkeren van Zuid-Afrika in een van hun talen – Zoeloe – een afkorting van Umuntu Ngumntu Ngbantu; een mens is een mens, omdat er anderen zijn. Ubuntu is een Zuid-Afrikaans woord met een inspirerende betekenis: ‘Ik ben, omdat wij zijn’.

Wat kunnen we hierin leren van Zuid-Afrika? Het land dat worstelt met het verleden van apartheid en nu streeft naar eenheid in diversiteit. Wat kunnen we in de wereld van nu leren van de Afrikaanse wijsheid en Dialoog?

Kunnen wij dit vertalen naar onze omgeving, ons werk en relaties opdat mensen weer samen vertrouwen op de kracht van dialoog, talenten en samenwerking?

Mathilde Stam, die geboren en getogen is in de Kalahari en de Karoo (het land van de grote dorst) in Zuid-Afrika, zal haar ervaringen uit het verleden en heden delen met de deelnemers. Ze is Toezichthouder, Directeur-bestuurder van maatschappelijke organisaties, actief in Dialoog en Ubuntu in zowel Nederland als Zuid-Afrika. Als topbestuurder in Nederland brengt ze de lessen van toen nog dagelijks in de praktijk.

Mensen en organisaties staan in voortdurende wisselwerking met de omgeving. Het leiden van een organisatie houdt in dat waardeoriëntatie, afspraken en gedragingen gericht moeten zijn op een gezamenlijke visie en doel. Leidinggeven is een voortdurende afweging tussen het stimuleren van mensen en talenten om hun individuele expertises in te zetten en het sturen op onderlinge samenhang en gerichtheid op het organisatiedoel en samenleving.

Er bestaan geen ideale leiders. Het gaat om de match tussen persoonskenmerken en skills. In die zin kunnen we allemaal van elkaar leren en in meer of mindere mate ergens leider in zijn.

11 december 2024 Module O2 van epOs: Ubuntu, Leiderschap & Burgerschap in Organisaties en Ondernemerschap onder leiding van Leontine van Hooft

De weg naar bruto mondiaal geluk 

'Ubuntu, inclusief en waarde gedreven ondernemen'  

‘Journalist:'Mr Gandhi, hoe denkt u over de beschaving van het Westen?'
~ Gandhi: 'Ik denk dat dat een goed idee zou zijn'.

'Het is meer dan interessant om te zien dat spiritueel ingestelde mensen steeds meer in de richting denken als wetenschappers, techneuten en ondernemers. Dat was tot voor kort wel anders. Waar spirituele interesses zich vroeger niet lieten verbinden met economie, is het fascinerend om te zien dat er juist in tijden van mondiale turbulentie, steeds meer mensen opstaan die een antwoord trachten te geven op de werkelijk grote vraagstukken van deze tijd. Mensen die een soort mondiale win-win nastreven tussen spiritualiteit, wetenschap, technologie en ondernemerschap.  Mensen die de noodzaak zien om in actie te komen. Ook is er geld genoeg in de wereld.En daarmee hebben we als wereld alles in huis om de grote wereld thema’s aan te pakken.

Waar aan de bovenkant oude bedrijven markten uitkleden en hun betekenis uithollen, werken aan de onderkant nieuwe ondernemers aan de opbouw van een nieuwe mondiale samenleving. Vrijheid, humaniteit en waarde toevoegen zijn daarbij belangrijker geworden dan een snelle carrière of inkomen. Betekenis is het nieuwe DNA geworden van moderne organisaties. We zijn daarmee op weg van ‘shareholder driven, naar ‘’meaning driven’ organisaties. Van bruto Nationaal Product, naar Bruto Mondiaal Geluk. En daarmee staan we aan de kraamkamer van een nieuwe economie.

‘Zeg,… in het huis hiernaast is een schat verborgen!’
‘Maar eh… er is hiernaast helemaal geen huis.’
Geeft niet, dan bouwen we er een!’
~ The Marx Brothers

In dit dagdeel gaan we op weg naar de ondernemende wereld van morgen.  Zijn er voorbeelden en mensen waar we ons in deze zoektocht aan kunnen spiegelen? Wat zijn de waarden die een moderne organisatie definiëren? Hoe kun je ze vertalen naar jouw organisatie?

De klokt tikt door…tijd om op pad te gaan.

Middagprogramma: INDABA (Betrokken Besluitvorming)  o.l.v Annette N. Mul
De kracht van de dialoog in plaats van de macht van de meerderheid

- Aanbevolen literatuur

In de slotfase van de klimaattop in Parijs lastte Laurent Fabius, de Franse minister van Buitenlandse Zaken en voorzitter van de 21ste klimaatconferentie, een traditionele Zuid-Afrikaanse consultatieronde in. De zogenoemde 'Indaba' is een oud Zoeloegebruik, waarbij de mening van alle betrokkenen wordt gehoord om in een complexe zaak tot een oplossing te komen (Vos, 2015). Het recht op medezeggenschap is gekoppeld aan de plicht tot medeverantwoordelijkheid en geïntegreerd in de organisatiestructuur.

De Indaba is een geïnstitutionaliseerde methode die helpt om met veelzijdige maatschappelijke problemen om te gaan door middel van een open, publieke discussie met alle betrokkenen. Met het instellen van een Indaba erkenden de Zoeloes dat er een maatschappelijk probleem speelde dat de hele gemeenschap aanging en dat er geen enkel individu alle aspecten van het probleem zou kunnen begrijpen. In het beste geval kon elk van de betrokkenen een of twee facetten van het probleem bevatten. De collectieve wijze waarop naar de oplossing werd gezocht betekende dat er sprake was van een gezamenlijke inzet voor het oplossen van het probleem, en dat het collectief de macht had om de oplossing te implementeren als men er eenmaal bij was aangekomen (Jordan, 2005).

Ons sociale verkeer is in deze postmoderne tijd dynamisch, complex en relatief. Zo kunnen er op onvoorspelbare momenten verstoringen of veranderingen optreden (dynamisch), gaat het altijd om een samenspel van verschillende processen (complex) en bestaat er niet een werkelijkheid, maar verschillende waarheden die samen de werkelijkheid vormen (relatief).

De betrokken besluitvorming van de Indaba helpt dit ingewikkelde sociale verkeer te trechteren tot efficiënte vergaderingen, gedeelde verantwoordelijkheid, draagkracht en een betere uitvoering van besluiten.

In deze module zullen we de INDABA praktisch oefenen en toepassen op een actueel  organisatorisch besluit-voorstel ingebracht door een van de deelnemers.

Organisatie & Ondernemerschap

“Aan alle vrouwen en mannen die iedere dag naar hun werk gaan en
daarbij hun menselijkheid bewaren. Zij leveren een bijdrage aan de organisatie
waar zij werken door te doen wat zij doen, en zij leveren een bijdrage aan de
wereld door tijdens het werk te zijn wie ze zijn…”  Nelson Mandela

Focus
Persoonlijke ontwikkeling, verdieping op vakgebied, het behouden van de organisatie als entiteit en winst maken zijn in onze Westerse manier van denken en leiderschap doelen op zich geworden. Deze individualistische kijk op werken en ondernemerschap lijkt achterhaald te worden door hen, die zich bewust zijn van de éénheid in samenleving en aarde. Dit betekent voor organisaties allereerst een bezinning op missie: wat draagt onze organisatie bij aan de samenleving? Wat draagt deze school bij aan goed onderwijs voor de kinderen in de regio? Wat draagt ons ziekenhuis bij aan gezondheidszorg van onze patiënten? Wat draagt ons bedrijf bij aan het milieu? Hoe vinden we de balans tussen de 6 PPPPPP’s? : Planet, Purpose, People, Passion, Pleasure and Profit.

Hoe komen we tot eenduidige besluitvorming? De Indaba vanuit Ubuntu, ook toegepast in 2015 bij de klimaattop in Parijs (!) biedt heel nauwgezet handvatten om te komen tot Betrokken Besluitvorming.

De Ubuntu Intervisie is het hart van de organisatie, waar professionals met elkaar stilstaan via een integrale kijk op samen werken, samen leren en samen leven.  Ieders wijsheid draagt bij aan de zorg voor-  en professionele verdieping van elkaar, het vakgebied en zodoende bijdraagt aan actuele maatschappelijke vraagstukken.

Net zoals we niet niet kunnen communiceren kunnen we ook niet niet leiderschap tonen. Leiderschap op zich roept bij ons een beeldvorming op, maar feitelijk is het altijd afhankelijk van context, tijd, situatie en persoon. Vertalen we leiderschap naar invloed, dan komen we al dichter bij de essentie. En we kunnen niet niet beïnvloeden.

Leiderschap in de betekenis van Ubuntu is hiermee ook niet een focus op persoonlijke groei, heeft niet als doel om de diepte van jouw eigen zelfbewustzijn te vergroten, maar om de talenten van diegenen met wie jij in aanraking komt te stimuleren ten behoeve van het grotere geheel, het hogere doel.

Thema’s die aan de orde komen:

• Visie en voorbeeldgedrag;
• Indaba: Betrokken Besluitvorming, waar de kracht van de dialoog de essentie is in plaats van de macht van de meerderheid.
• Ubuntu Intervisie
• Verandermanagement en respect voor verleden: historisch perspectief in een veranderende wereld.
• Leiderschapsinterventies; van aangeleerde hulpeloosheid naar creatief ondernemerschap.
• Ubuntu en deelgeverschap; van concurrentie naar samenwerken en co-creatie.
• Purpose, waarden en grondhoudingsaspecten: het uitdragen van de waarden van Ubuntu qua visie, kennis, vaardigheden en gedrag in- en extern.