Module 2. E van EPOS

7 en 8 oktober 2025

8 oktober 2024 Module 2 E1 van Epos:
Ubuntu in Existentie 
o.l.v. Babah Tarawally

• 'Trauma and healing' bij vluchtelingen
• De kracht van storytelling
• Tussen WIJ en IK
• Gevangen in zwart-wit denken

Ubuntu vanuit Afrikaans (Sierra Leone) perspectief. De drang om verhalen te vertellen komt vanouds voort uit het verlangen naar een zekere eenheid in het leven. Verhalen zorgen dat we helder weten welke richting we op willen gaan voor een volgende stap in ons levensreis.

Met Ubuntu en de kracht van ‘storytelling’ zal ik mijn focus richten op de zeven levensreizen die in mijn land van herkomst in Sierra Leone geldt: Geboorte, Naamgeving ceremonie, Initiatie (rite of passage), Trouwen, Kinderen krijgen, Oud worden en Sterven. 

Deze zeven levensreizen zijn de poten waarop het leven is gestoeld. De gemeenschapszin. Ze dragen de gemeenschap tot actie, handelen, saamhorigheid, liefde, vrede en eenheid. Want de verhalen die verteld worden over deze levensreizen zijn mondeling overgeleverd, en bedoeld om de mens tot nadenken te zetten over de geheimen van de wereld en om raad te kunnen geven bij het oplossen van praktische problemen.

Existentie

“Wijsheid is… kijk naar binnen en verbaas u over uzelf!”

Plato

Focus

Op interpersoonlijk gebied is de vraag: “Hoe kunnen wij verschillend samenzijn?” al een hele gecompliceerde. Maar we kennen allemaal onze innerlijke dialogen, de ogenschijnlijke paradoxen in onszelf. Hier dient de vraag: “Hoe kan IK verschillend samenzijn? ” op intrapersoonlijk vlak zich allereerst aan. Hoe zit het met de ‘afgesplitstheid’ c.q. niet-toegestane-delen in onszelf? En is er wel een persoonlijk Zelf, waar zij die authentiek leiderschap propageren zo naar op zoek zijn?

Vanuit Ubuntu bezien is het ‘authentieke zelf’ een contradictio in terminis. Ik ben omdat wij zijn!

Ons karakter, onze aanleg, juist in combinatie met ons socialisatieproces tot nu toe maken wie we in het hier-en-nu zijn. Maar de wereld om ons heen is dynamisch en wij veranderen mee.

Hebben wij een ‘zielsopdracht en missie’, die gaande weg ons leven meer zichtbaar wordt en/of waar we altijd naar op zoek gaan of zijn we ‘slechts een woord in een zin van een boek van een eindeloos verhaal’.? Hoe (h)erkennen wij onze existentiële waarden en hoe vallen deze samen in de context, waarin we werken en leven? Wat betekent vanuit Ubuntu hierin ‘raaksien’?

Thema’s die aan de orde komen:

• Ubuntu in mijzelf : compassie en zelf-vergeving
• Het existentiële domein en de relatie tussen eigen levensscript en je missie en visie.
• Mijn IK-ken
• Raaksien
• Waarden en grondhouding
• Familiethema’s: Belemmerende en stimulerende overtuigingen
• Voorbereidende vraag voor deze ochtend is: “Welke rituelen in jouw familie hebben een belangrijke rol in jouw leven gespeeld. Met welke betekenis? Hoe geef je deze rituelen door?

Aan de hand van zijn actuele bestseller ‘Gevangen in zwart-wit denken’ zullen we ingaan op de actualiteit in de samenleving en nagaan in hoeverre wij zelf ook gevangen zitten in oordeelsvorming, in wij-zij denken, in zwart-wit denken en hoe we ons hieruit zouden kunnen bevrijden…?

Naast het lezen van zijn boek hier het tv-interview bij VPRO Boeken:
https://www.vpro.nl/boeken/programmas/boeken/2018/2-december.html

9 oktober 2024

Ochtend programma Module 2 E2: Lector Kees Klomp
Thema: Ubuntu, Economie & Ethiek

Betekeniseconomie:

We hebben in de afgelopen eeuwen de vruchten van het huidige economische systeem kunnen plukken. De wereldwijde economische groei is gepaard gegaan met ontegenzeggelijk positieve ontwikkelingen: de levensverwachting is hoger dan ooit, het percentage mensen dat leeft in armoede is lager dan ooit, meer mensen dan ooit hebben toegang tot schoon drinkwater en onderwijs en het gemiddelde inkomen is hoger dan ooit. Economische groei lijkt het ultieme recept voor een florerende wereld. We worden echter hard geconfronteerd met een keerzijde van economische groei die onze samenleving fundamenteel ontwricht: klimaatverandering, ineenstorting van biodiversiteit, groeiende welvaartsongelijkheid, polarisatie en een alarmerende toename van het aantal mensen met depressie en/of burn-out. Volgens Klomp zijn de ecologische, sociale en individuele kosten van het huidige economische systeem zo hoog geworden, dat er sprake is van een existentiële crisis. Het is daarom noodzakelijk om op zoek te gaan naar een nieuw economisch narratief. Betekeniseconomie is dit nieuwe narratief. Betekeniseconomie koppelt ons (individuele, menselijke) levensbestaan aan het (universele, natuurlijke) levensbestaan - interzijn - en hanteert een ecologisch ontwerp-principe: economie is toegepaste ecologie!

Betekenisvol Ondernemen:

Klomp ziet betekenisvolle bedrijven als organisaties die integrale waarde en een bruto positieve bedrijfsresultaat nastreven; een gezonde balans tussen (zakelijk) geld verdienen, (maatschappelijk) gemeenschap dienen en (persoonlijk) geluk vervullen. 

Managementboeken van Klomp:

• Karmanomics (Asoka)
• Handboek Betekenisvol Ondernemen (Business Contact)
• Pioniers van de Nieuwe Welvaart (Business Contact)
• THRIVE (Business Contact)
• Betekeniseconomie (Noordhoff)

Kees Klomp over een economie waarin waarde wint van geld: “We zijn allang om.”

• 4 augustus 2021 door Nadine Maarhuis
• Leestijd: 5 min.

De grenzen van het systeem waarin economische groei boven alles gaat zijn bereikt. Overal ter wereld gaan de sociale en ecologische alarmbellen af. De planeet is op, net als de meeste mensen. Gelukkig lonkt er een alternatief. Sterker nog, volgens betekeniseconomie-expert Kees Klomp zijn we allang een onomkeerbaar pad ingeslagen richting een systeem waarin niet markt en winstmaximalisatie, maar gemeenschappen en de Aarde centraal staan. 

“We bevinden ons op dit moment in een situatie die voortkomt uit een decennialange focus op economische groei”, legt Kees Klomp uit. “Na de Tweede Wereldoorlog draaide het maar om één ding: wederopbouw. Het neoliberalisme maakte haar opmars en de overheid trok zich steeds verder terug. Al snel werd het dienen van de economie en het vergroten van het bruto nationaal product het hoogste en meest zaligmakende doel van overheden. In feiten zijn onze bestuurders tandeloos geworden tegen de macht van bedrijven, met alle sociale en ecologische gevolgen van dien.”

Meer welvaart, minder welzijn

Naarmate de markt dominanter werd, raakten steeds meer mensen ervan overtuigd dat we hier op Aarde zijn om te produceren en te consumeren. En dat – zolang we de economie maar blijven voeden – de onzichtbare hand van Adam Smith er vanzelf voor zorgt dat de welvaart van enkelen leidt tot het welzijn van velen. Kees: “Daar zit precies het probleem. Want wat we nu merken, is dat het tegenovergestelde het geval is. Inmiddels leidt meer welvaart tot minder welzijn. Zaken als klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en het toenemende aantal burn-outs zijn allemaal onlosmakelijk verbonden aan economische groei. Groei is inmiddels een verarming geworden.”

Van homo economicus naar mens

Doordat we ons massaal realiseren dat je voor welzijn nog veel meer nodig hebt dan alléén welvaart, maken we volgens Kees op dit moment een cruciale bewustzijnsontwikkeling door. “We beseffen dat we onszelf decennialang hebben vereenvoudigd tot ons economische bestaan. Maar diep vanbinnen zijn we veel meer dan dat. We zijn burger, ouder, kind, buur, vriend, partner en een levend wezen dat in verbinding staat met alle flora en fauna om ons heen. Dat deel hebben we alleen zo lang geen water gegeven, dat het compleet is verdord.”

Echte rijkdom

Om de weg terug te vinden van homo economicus naar mens, moeten we er volgens Kees voor zorgen dat welvaart, welzijn en welbevinden weer in balans komen. “We hebben een zekere mate van welvaart nodig om ons welzijn en welbevinden te garanderen. Maar na een inkomen van 75.000 dollar per jaar is er geen enkele relatie meer tussen geld en geluk. Om een samenleving te creëren die gezond is voor mens en planeet, moeten alle drie de W’s een gelijke plek krijgen. Want mensen hebben niet alleen koopkracht, maar vooral ook sociale cohesie, een gezonde biosfeer en de ruimte om zichzelf te ontdekken nodig om te floreren.”

Regie

Gelukkig kiest een groeiende groep burgers ervoor om op eigen houtje minimaatschappijen te creëren waarin het zakelijke, maatschappelijke en persoonlijke met elkaar in balans zijn. “Steeds meer mensen hacken het bestaande systeem en creëren alternatieven”, vertelt Kees. “Dat zie je bijvoorbeeld gebeuren in de vorm van energie- of voedselcoöperaties, waarbij mensen de regie over hun eigen leven terugpakken en zich onafhankelijk maken van de overheid en het grote bedrijfsleven.”

De kracht van burgerinitiatieven

Volgens Kees is dit een hoopvolle beweging. Want ondanks dat veel van deze initiatieven nu nog lokaal en kleinschalig zijn, werken ze wel. “Neem bijvoorbeeld een voedselcoöperatie. Die zorgt ervoor dat mensen eten niet langer in de supermarkt tegen een zo’n laag mogelijke prijs kopen, waardoor boeren niet langer gedwongen worden om onethische en planeetonvriendelijke productiemethoden te hanteren”, legt Kees uit. “Bovendien stelt zo’n coöperatie mensen in staat om gezamenlijk lokaal en biologisch voedsel te produceren dat gezonder is, niet meer kost, de boer een eerlijk salaris oplevert en de Aarde geen schade berokkent.

Het collectief voorop

Uiteindelijk moeten we toe naar een scenario waarbij dit soort burgerinitiatieven mainstream worden, zodat de regie niet langer bij de markt, maar bij burgers komt te liggen. Kees: “In de economie van de toekomst gaat het veel minder over het individuele, en veel meer over het collectieve belang. We vragen onszelf dan niet langer af: wat wil een klant en wat kan een producent leveren? Maar: wat heeft de gemeenschap nodig? En wat kunnen we van de Aarde vragen? Een systematische manier van denken en doen waarbij we de sociale en ecologische grenzen van Kate Raworth’s donuteconomie in acht nemen: daar gaat het heen.”

We zijn allang gekanteld

Ondanks dat dit nieuwe systeem misschien nog ver weg lijkt, zijn we volgens Kees allang gekanteld. “Er wordt vaak gezegd dat we ons naar een kantelpunt toe bewegen, maar ik denk dat we allang om zijn. Ooit vonden mensen het heel normaal dat bedrijven de meest verschrikkelijke dingen deden om er zelf beter van te worden. Nu is de groep die dat vindt in de absolute minderheid. En tot voor kort waren ondernemingen zoals De Vegetarische Slager en Vandebron de uitzondering op de regel, terwijl ze inmiddels door corporates worden overgenomen omdat ze zowel ideologisch als financieel van toegevoegde waarde zijn. Het succesvoller worden van betekenisvolle bedrijven, de groei van impact investeerders, het feit dat landen overstappen op het Bruto Nationaal Geluk en de gigantische hoeveelheid coöperaties die overal uit de grond schieten: stapje voor stapje bewegen we ons richting een wereld waarin niet winst, maar waarde centraal staat.”

Compassie als het nieuwe fundament

Volgens Kees is het dan ook hoogtijd om aan de piramide van Maslow – die de behoeftes van individuen rangschikt – een nieuw fundament toe te voegen. Namelijk: een diepere existentiële laag die gaat over compassie. “Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid worden we geconfronteerd met het feit dat onze huidige levensstijl zal eindigen in de ondergang van de mensheid. Dat is wat de wetenschap ons al decennialang vertelt. Als we zo doorgaan, zullen we te maken krijgen met onomkeerbare processen die er uiteindelijk in zullen resulteren dat we onszelf vernietigen”, legt Kees uit. “Wat we daarvan leren, is dat het gedrag dat wij vertonen te allen tijde over alles en iedereen gaat. Alle levende wezens op onze planeet zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. We zijn niet, we inter-zijn. Deze existentiële erkenning zorgt ervoor dat zaken als compassie, altruïsme en empathie geen verheven spirituele aangelegenheden, maar existentiële levensbehoeftes worden. Het zijn de basisvoorwaarden om een leefomgeving te creëren waarin we kunnen voortbestaan. Als je uitzoomt, weg van alle landgrenzen, religies en culturen, dan houd je maar één waarheid over, en dat is dat we met z’n allen op één aardkloot wonen en dat we elkaar nodig hebben om te kunnen floreren, zowel nu als in de toekomst.”

Meer weten over de missie en visie van Kees Klomp? Bekijk zijn videoportret:

Middag programma Module 2 E2:
Ubuntu, ethische waarden
o.l.v. Annette Nobuntu Mul

Ethische waarden, de Bron!

Op deze ochtend zullen we stilstaan bij Ubuntu als de onuitputtelijke bron van medemenselijkheid.

Veel mensen in de westerse wereld verlangen naar nieuw (spiritueel) houvast. Onze materiële behoeftes worden prima vervuld, maar op het immateriële vlak zoeken we naar antwoorden op vragen als: Hoe gaan we met elkaar om? Wat verbindt ons? Hoe zorgen we voor de aarde?

Annette Nobuntu Mul neemt ons mee in haar ‘ontdekkingsreis’: Opsoek naar Ubuntu, via de ontmoetingen met ‘de ander’ in Zuid-Afrika gedurende ruim 20 jaar.

In onze, door Archbishop Desmond Tutu genoemde, interconnectedness ontmoette zij onder andere de moordenaars van Amy Biehl, Desmond & Mpho Tutu, de gevangenbewaarder van Nelson Mandela, filosoof Mogobe Ramose, Kubeshini Govender, Eureka Bernard, Vusumzi Mcongo en vele anderen. Doorlopend om de universele waarden van Ubuntu samen trachten te doorgronden, maar bovenal te ervaren:

I am because WE are

We are because the Planet is..

https://www.youtube.com/watch?v=OctF1z_me5U

Opleidingscoordinator en aanwezig bij elke module: Annette Nobuntu Mul