Marie-Louise Gasseling, procesmanager en adviseur duurzaamheid en circulariteit
‘Uit welk nest je komt, zegt zoveel meer over wie je bent’
Marie-Louise Gasseling startte de opleiding Ubuntu, Leiderschap en Burgerschap om haar eigen gefragmenteerde denken te zien en geïnspireerd te raken door de gastdocenten. Wat begon als een cadeautje aan zichzelf leidde tot het integreren van de Afrikaanse filosofie in haar leven en werk.
In 2019 zag Marie-Louise in een magazine een advertentie van de opleiding Ubuntu, Leiderschap en Burgerschap. Ze maakte er een foto van en stuurde die door naar een kennis van wie ze vermoedde dat die de opleiding interessant zou vinden. Als reactie kreeg ze terug: “Wat leuk! Ga je die opleiding doen?” Marie-Louise: ‘Toen pas realiseerde ik me dat ik die opleiding zelf wilde doen! Ik heb altijd opleidingen gedaan om mijn kennis en vaardigheden op een bepaald gebied uit te breiden. Wat me aansprak aan de Ubuntu-opleiding was dat die ging over mijn eigen ontwikkeling en niet zozeer over een onderwerp buiten mij. Het was dus een cadeautje aan mezelf. Ik wilde geïnspireerd raken door de gastdocenten en me onderdompelen in het gedachtegoed van Ubuntu.’ Dat is meer dan gelukt. Want na het volgen van de opleiding past Marie-Louise de filosofie van Ubuntu op allerlei manieren toe in haar werk en leven.
Wie heeft jou het meest geïnspireerd en waarom?
‘Wat me vooral is bijgebleven is de kracht van storytelling. Veel gastdocenten konden prachtig vertellen. Dat heeft me geïnspireerd om zelf ook verhalen te gaan gebruiken in mijn werk. De wijsheid die in verhalen zit, blijft veel langer hangen dan droge feiten en cijfers. Daarnaast vind ik de mooie impact die Mpanzu Bamenga maakt, heel inspirerend. En Li’An Phoa, oprichter van Drinkable Rivers, laat zien hoe krachtig een smart doel kan zijn. Haar gastcollege herinnerde me aan een wandeltocht die ik maakte in Zweden. Tijdens die tocht belde ik aan bij een huis om te vragen of ze mijn fles water wilden bijvullen. Het antwoord was: “Ja hoor, maar wij halen het water gewoon uit het meer daar.” Dat we het water rechtstreeks uit het meer konden drinken was niet alleen een overweldigende ervaring maar ook een enorme eye-opener! Het is zo logisch dat we dat als mensen willen. Maar hier in Nederland en omringende landen vervuilen we de rivieren en het omliggende land waardoor dat niet kan. Door het gastcollege van Li’An Phoa realiseerde ik me dat ik daar ook aan bijdroeg door middel van de producten die ik gebruikte. Toen heb ik besloten alleen nog biologisch afbreekbare verzorgingsproducten en schoonmaakmiddelen te gebruiken. Mijn eigen gefragmenteerde denken zien, zien wat krom is en doen wat logisch is, was ook een van de redenen dat ik de opleiding wilde doen.’
Op welke manieren pas je de filosofie van Ubuntu nog meer toe?
‘Ubuntu leerde me mijn zachte kanten te gebruiken. Iets heel simpels is dat ik sinds de opleiding ‘Lieve’ als aanhef gebruik in veel van mijn mijn e-mails en berichten. Dat wordt vaak gezien als soft en onprofessioneel. Maar daar ben ik overheen gestapt. Het geeft mij een goed gevoel en dus doe ik het.
Van de lessen over Indaba, betrokken besluitvorming, leerde ik dat het bij gevoelige zaken heel belangrijk is dat je de ruimte geeft aan de zorg van een ander. Dan krijg je veel meer draagkracht. Als voorzitter van een broodfonds in Deventer heb ik regelmatig te maken met besluiten waarover gestemd wordt. Bij een van de gevoelige besluiten stemden zes mensen tegen. Vaak worden tegenstemmen overruled, ze worden niet gehoord. De meerderheid is immers voor. Ja-maar-mensen vinden we soms lastig, maar ze zijn heel belangrijk omdat ze juist wel betrokken zijn. Indaba leerde me om aandacht te besteden aan die zes mensen door hen te vragen of ze fundamenteel bezwaar hadden en zo ja, of ze dat wilden toelichten. Twee mensen deden hun verhaal, waarop we toch nog een kleine wijziging doorvoerden. En toen was het besluit unaniem!’
Is het in de praktijk altijd haalbaar om unaniem te stemmen als je het aanpakt op basis van Indaba?
‘De kracht van een community laat zich lezen door hoe we omgaan met de meest kwetsbaren. Het doel van Indaba is dan ook om zoveel mogelijk draagvlak te creëren. Om dat te bereiken kun je je afvragen welk voorstel dient aan het grotere geheel, waar we elkaar kunnen vinden en hoe we de zorgen van de ander tegemoet kunnen komen. Ook het stiller laten zijn van het ego helpt om nader tot elkaar te komen.
Sinds 2019 faciliteer ik de sessies van Platform Wonen Deventer, met als doel om beter samen te werken en bij te dragen aan de ambities van de stad. Bij die sessies zijn verschillende partijen aanwezig die zich inzetten voor de woningbouw, zoals makelaars, aannemers en mensen van de gemeente, woningbouwcoöperaties en financiële instellingen. In totaal doen er zo’n 35 mensen mee aan zo’n sessie en je kunt je voorstellen dat de prioriteit van al die partijen anders is. Iedereen komt op voor z’n eigen belangen, maar zoals Leontine van ’t Hooft mooi zei tijdens haar gastcollege: we verschillen fundamenteel niet zo erg van wat we willen. Om dat inzichtelijk te maken, gebruik ik bijvoorbeeld “de tijdmachine”: stel, we leven nu 15 jaar later, en kijken achterom. Wat hebben we dan samen voor elkaar gekregen? Dan gaat het over grotere idealen in plaats van kortetermijndoelen. Wat ook helpt is in de schoenen van de ander gaan staan. Ik laat de ontwikkelaar bijvoorbeeld in de schoenen van de gemeente staan en vraag dan: wat zijn volgens jou de doelen van de gemeente? En waar ligt een ambtenaar ’s nachts wakker van?
Samenwerken gaat vaak mis omdat we elkaar niet begrijpen. We gaan ervan uit dat de ander wel weet wat we bedoelen. Maar in werkelijkheid weten we niet echt wie de ander is en we snappen ook niet altijd het belang van de ander. Omdat we elkaar niet kennen, hebben we oordelen en vooroordelen. Die had ik zelf ook toen ik Ubuntu wilde inbrengen in die sessies. Ik dacht: “Op dit softe gedoe zitten deze mensen toch helemaal niet te wachten?” Maar dat bleek niet te kloppen! We zijn allemaal mensen die ergens naar op zoek zijn. Ik ben omdat wij zijn. We zijn geen geïsoleerde wezens, maar altijd in wording via de ander. We willen allemaal onderdeel zijn van een groter geheel en impact maken.
Inmiddels laat ik ook het boek van Annette, “Opsoek naar Ubuntu”, rondgaan onder de deelnemers. Bij iedere sessie vertelt iemand wat hem of haar het meest heeft geraakt of aansprak en daar hebben we dan een gesprek over. Daarnaast hebben we het deelgeverschap overgenomen. Dus bij nieuwe leden vragen we: wat kom je halen en wat kom je brengen? Zo hebben we ook een deelgeversakkoord gesloten over het zelfbewoningsbeding.
Een nieuw lid van de vereniging heten we bovendien welkom volgens de Ubuntu-filosofie. Want begrip voor elkaar begint met elkaar echt zien. Sawubona (Ik zie jou, met al je voorouders en de zeven generaties na jou), Sikhona (Hier ben ik, met mijn voorouders en de zeven generaties na mij). We stellen onszelf daarom voor op de Ubuntu-manier.’
Hoe werkt dat, jezelf voorstellen op de Ubuntu-manier?
‘In het westen stellen we onszelf meestal voor aan de hand van ons CV: welke werkervaring en opleidingen we hebben, liefst ondersteund met behaalde resultaten die vaak ook nog eens flink opgeklopt zijn. Maar je werkervaring is niet wie je bent. Het is een soort schild. Uit welk nest je komt, zegt zo veel meer over wie je bent. Zo vertel ik dat ik ben opgegroeid in de Achterhoek. Mijn moeder komt van de boerderij en mijn vader uit een aannemersfamilie. Als de laatste in het nest werd ik “Nestdulleke” genoemd. En ik was een huilbaby omdat ik honger had - de borstvoeding van mijn moeder bleek niet genoeg voeding te bevatten. In de Achterhoek was medemenselijkheid en zorgen voor elkaar heel gewoon. Maar in het zorgen voor ben ik mezelf ook kwijtgeraakt. Autonomie is daarom voor mij heel belangrijk en ik heb een neiging om veel zelf op te pakken. Dus wat ik te leren heb is autonomie binnen verbondenheid. Dat ik er mag zijn, dat ik de moeite waard ben. Ubuntu zegt: zorgen voor de ander is zorgen voor jezelf. En dat is zeker waar. Maar als je jezelf verliest in het zorgen voor de ander, moet je eerst leren om er voor jezelf te zijn om er vervolgens voor een ander te kunnen zijn. Ubuntu gaat over medemenselijkheid, en dat is zeker ook medemenselijkheid tegenover jezelf.’
Ubuntu is inmiddels helemaal geïntegreerd in jouw werk en leven. Welke impact wil je nog maken?
‘Een van mijn medecursisten was directeur van een gevangenis. Dat vond ik heel bijzonder. Hoewel een gevangenis gaat over fysieke gevangenschap, heb ik zelf ervaren dat verlies, tegenspoed en verdriet ook een vorm van gevangenschap kunnen zijn. Nelson Mandela zei bijvoorbeeld nadat hij na 27 jaar vrijkwam uit de gevangenis: “Als ik de blanken nu haat, sluit ik mezelf voor de rest van mijn leven op.”
In de eerste duizend dagen van mijn bestaan heb ik een aantal impactvolle ervaringen gehad. Het zorgen voor de ander is daardoor in mijn systeem geslopen. Het werd een overlevingsmechanisme, een gewoonte waarbij ik mezelf steeds weer vergat en kwijtraakte. Die heftige langspeelplaat ben ik nu aan het verwerken. Ik geef mezelf de tijd om te helen, doe minder op kracht en meer vanuit zijn. Elke dag ontvouwt zich als het ware voor mij. Daardoor kan ik me nu veel meer openstellen vanuit mijn hart, vanuit zachtheid. Ik ervaar dat ik echt in verbinding ben en dat ik er mag zijn.
De bevrijding van die langspeelplaat is wat ik andere mensen ook gun. Daarom zou ik andere mensen graag helpen om zichzelf te bevrijden. Dat is de impact die ik nog zou willen maken. Ik weet nog niet precies in welke vorm, maar ik zie voor mezelf wel een rol als verbinder. Misschien iets met burgerberaad? En verder blijf ik de filosofie van Ubuntu integreren in mijn werk en leven. En ik stuur de opleiding nog steeds regelmatig door aan mensen. Nu met de tekst dat ik de opleiding gedaan heb, haha!’
