TOP

Top! Het is een gebruikelijk reactie op een mail of
WhatsApp, voorzien van een uitroepteken en een
duimpje. ‘Top’ staat in onze beeldvorming niet alleen
voor het allerhoogste, maar ook voor het beste.
Het beste van wat, ten opzichte van wat?

In onze westerse wereld hanteren we de piramide
van Maslow als dé fundamentele fases en groei van
onze menselijke ontwikkeling. Te beginnen bij
onze basisbehoeften eten, drinken en voortplanting,
gevolgd door veiligheid en liefde, vervolgens
de socialisatie, daarna de individualisatie en als
hoogste, de top: onze zelfontplooiing. Het feit,
dat we onze zelfontplooiing als hoogste goed zien,
bevestigt ons westerse mens- en wereldbeeld: de
mens als individu, los van Moeder Aarde en biodiversiteit,
los van het ‘goddelijke’, los van de ander,
kan het hoogste, de zelfontplooiing, bereiken. Yes,
I can!

Tegelijkertijd zien we dat steeds meer mensen
op de top van die piramide, met een uitzichtloos
inzicht, niet gelukkig zijn. It’s lonely at the top.

Zonder alles te willen verklaren ben ik ervan
overtuigd, dat we, enkelvoudig strevend naar
welke top dan ook, niet bevredigd worden in onze
menselijke basisbehoeften, namelijk erkenning én
van betekenis zijn. Dit laatste, van betekenis zijn,
hebben we net zo hard nodig als de erkenning.
Misschien zijn we toe aan een herijking, of wezenlijke
aanvulling op de piramide van Maslow: via de
top naar een openspringende vulkaan. Zodat we
onze bereikte zelfontplooiing en talenten geven en
doorgeven aan de wereld om ons heen, waar we zelf
onderdeel van zijn, zowel in humanitair als ecologisch
opzicht. Vanuit het Afrikaans perspectief: ik
ben omdat wij zijn en wij zijn omdat de aarde is.

In het onderwijs en in organisaties wordt momenteel
veel getwijfeld of de druk van presteren
niet te groot is en zal leiden tot een massale burnout.
‘Nee!’, zegt de beroemde psychiater en Auschwitz
overlevende Viktor Frankl. ‘Het is net als een
vliegles: Je moet de lat hoger leggen dan de realiteit.
Er zal altijd tegenwind zijn, waardoor je lager gaat 
vliegen. Maar als je al start met de realiteit, kweek
je middelmatige prestaties op voorhand. We zullen
er altijd onder eindigen.’

Er is nog een wezenlijk aspect: hoe kunnen we
onze topprestaties breder en niet alleen hoger
inzetten? Verbinden met dat wat onze samenleving
en aarde nu en in de toekomst nodig hebben en
waar we zelf onderdeel van zijn? Dus verbinden
met zingeving? Noem het een morele ambitie.
Want alleen zo raken we niet burned out: als onze
prestaties ertoe doen, als we erbij horen en bijdragen.
Van betekenis zijn voor onze omgeving, het
grotere geheel, waar we zelf onderdeel van zijn.

Geven aan onze omgeving
ís onszelf voeden.

Een Afrikaans gezegde luidt: Wisdom is like a boabab,
one person cannot embrace it.

Afgelopen week keken we thuis naar de documentaire
The Mountain Queen. Over de Nepalese
Lhakpa Sherpa, de eerste vrouw die de top van de
Mount Everest heeft bereikt (en daarna nog negen
keer!). Wat me zo fascineerde en ontroerde, was
dat ze met een diep respect voor de natuur de berg
beklom: ‘Ik bedwing niet de berg, de berg roept
mij als ik haar mag beklimmen’. Chomolungma
noemde ze de hoogste berg ter wereld, wat in het
Tibetaans betekent: moedergodin der aarde.

Haar zielsopdracht om de Mount Everest te
beklimmen was zeker persoonlijk gedreven door
talent, wilskracht en haar behoefte aan erkenning:
‘Beneden voel ik me slechts een muis, op de top ben
ik een koningin!’ Maar doorlopend in wisselwerking
met liefde en respect voor haar Chomolungma.
Haar unieke wereldprestatie deed ze ten diepste
niet voor haar eigen zelfontplooiing en erkenning,
maar om met visie en voorbeeldgedrag een rolmodel
te zijn voor haar dochters, de volgende generatie
en met name voor alle vrouwen in de wereld. De lat
zo hoog mogelijk leggen en dan, met inachtneming
van tegenslagen en tegenwind, uiteindelijk een
realistische, zo hoog mogelijke bijdrage leveren aan
de wereld.

November/december 2024 | The Optimist NL