Columns

Raaksien

Raaksien. Het is voor mij één van de mooiste woorden
in het Afrikaans. Raaksien laat zich niet letterlijk vertalen,
maar komt het dichtst bij de omschrijving: een moment
waarnemen, met oog voor detail en kijk op het geheel,
en ín dat ene moment vanuit een diep weten ‘zien’ wat
je als het juiste moet doen. Voor de ander, de natuur, de
samenleving en daarmee voor jezelf omdat je er onder-
deel van bent. Een ontroerend moment van geluk en har-
monie, waarin euforie en rust met elkaar versmelten.

‘Ben je gelukkig?’ Het was een vraag die een jeugdvriend
toentertijd vaak aan mij stelde. Ik wist nooit goed te ant-
woorden. Allerlei vragen en gedachten gingen door mijn
hoofd. Wat is geluk? Tussen alle gelaagdheden van gez-
ondheid, werk, wonen, liefde, kinderen, familie, vrienden
en samenleving, was er toch altijd wel een element dat
zorgen baarde? Was geluk dan een bewust stadium van
onbezorgd zijn of was het een bewustzijnsgevoel dat ge-
stuurd kon worden door de focus van gedachten en was
het dus een kwestie van goed je best doen, grenzend aan
de maakbaarheid van het leven? Dit laatste zou impliceren,
dat ongelukkig zijn een brevet van onvermogen inhield. On-
vrede, laat staan depressie, een zwaktebod.

Natuurlijk wilde ik gelukkig zijn, laten zien dat ik dankbaar
was, ook omdat ik vond dat ik dankbaar moest zijn, voor
zoveel. Maar mijn innerlijke dialoog, met een dominante
criticus, neigde behoorlijk naar een ‘wees spontaan’, wat
dan weer het tegenovergestelde bewerkstelligde. Zeker
had ik gelukkige momenten, maar juist op de momenten
dat de jeugdvriend het vroeg, ervoer ik het niet. Misschien
ook door de toon waarop hij het vroeg? Het leek een open
vraag, maar ik meende een hunkering in zijn stem te horen:
als ik ‘ja’ zou zeggen dan zou ik hem bevestigen dat ik niet
alleen gelukkig was naast hem, maar vooral dóór hem. De
versmelting vond nooit plaats.

Op de top van de piramide stond een
denkbeeldig bord: ‘uitzichtloos inzicht’

Ik zocht geluk, ik zocht de liefde, ik zocht de waarheid en
wilde altijd grensverleggend meer, dieper en hoger. Na het
avontuur op zoek naar de veiligheid, na de liefde de vrijheid,
na het eb de vloed. Ik was altijd onderweg, opgegroeid in
een neoliberale samenleving en geschoold in de individuele
verantwoordelijkheid volgens de piramide van Maslow, met
zelfontplooiing als hoogste doel. Aangekomen op de top
van de piramide stond een denkbeeldig bord: ‘uitzichtloos
inzicht’. Het wemelde er van de mensen, die opgebrand naar
de zin van hun bestaan zochten.

Met het klimmen van de jaren des onderscheids, het thuis-
komen in Afrika en het aarden in de liefde, kwamen veelvuldig
de momenten van raaksien: het leven als een repeterend getij
in één geheel. Ik ‘zag’, dat we de piramide van Maslow moes-
ten gaan omkeren tot een Ubuntu-vulkaan: niet de zelfontplooi-
ing als hoogste doel, maar als middel om talentvol bij te dragen
aan een collectieve en gelijkwaardige realisatie van meaning
and belonging. Voor ieder mens, in een duurzame relatie met
de natuur.

Op Edgeoya, het onbewoonde eiland op Spitsbergen, zijn
wetenschappers getuige van de gruwelijke snelstijging van
de temperatuur op aarde. Getuige van de grootste aanstorm-
ende ramp voor én door ons, mensen. Laten we hopen dat ze
niet alleen hun inzichten zullen beschrijven, maar dat ze ook
gaan staan voor wat gedáán moet worden: bijdragen aan een
collectieve actie om een collectieve suïcide te voorkomen.
Raaksien!

September/ oktober 2022 | The Optimist NL