Columns

Leiderschap en Ubuntu

Levenslang. Dat is wat Gokmen T. kreeg, dé man van
de trammoorden in maart 2019. Het OM noemt hem
gewetenloos en het gevaar voor recidivisme zeer groot.
Het verdriet van de nabestaanden lijkt ondraaglijk en
hij, hij lacht respectloos. Geen berouw, bespuugt zelfs
zijn eigen advocaat. Verbijstering, ontzetting en woede
komt bij velen van ons boven en ik lees op sociale media
vele wraakgedachten. Ook ik ben er primair niet vrij
van. Maar waar ligt ethisch het accent: op de hoogte van
de straf voor het individu of op de bescherming van de
samenleving? Hoe dienen we rechtvaardigheid en veiligheid?
Het lijken vragen achteraf...

Mijn associërende gedachten gaan naar juli 2011 en
de gruwelijke daden van Anders Breivik op het eiland
Utøya. Door een bizar toeval verbleef ik die dag in Oslo.
Tussen de duizenden bloemen en mensen was daar Jens
Stoltenberg, de toenmalige premier van Noorwegen. Gebiologeerd
luisterde ik naar zijn oproep via radio en tv.

Een vorm van leiderschap, die ik nooit meer zal vergeten.
Hij riep allereerst de Noorse bevolking op om niet in de
wraak te schieten, maar om primair de aandacht te laten
gaan naar de slachtoffers en hun dierbaren. Verder was
Stoltenberg diezelfde dag nog naar diverse moskeeën gegaan
om de Islamitische gemeenschap een hart onder de
riem te steken. Hen duidelijk te maken dat ze Noren zijn,
erbij horen. Maar wellicht het meest opmerkelijk was zijn
oproep aan alle Noren. Om na te denken over de vraag:
‘Hoe kan het dat een lone wolf als Breivik in ons midden
is opgegroeid?’ Het leiderschap dat Jens Stoltenberg toen
toonde was voor mij Ubuntu: people are people because of
other people.

‘Hoe dienen we rechtvaardigheid en
veiligheid?’

Ruim tien jaar geleden was ik in Kwazulu Natal, Zuid-
Afrika. In een dorpje had een man mais gestolen. De
dorpsraad kwam bij elkaar om via een Indaba (gemeen-
schappelijke besluitvorming) te komen tot een oordeel.
Na uren overleg vatte de dorpsoudste de misdaad samen:
de misdaad van de eerste orde was, dat de man gestolen
had en dat is zeker strafbaar. De misdaad van de tweede,
diepere orde was het feit dat de man had gestolen van de
gemeenschap, de community. Maar de derde, hoogste
misdaad betrof de gemeenschap zelf: ‘Hoe is het mogelijk,
dat wij allen niet gezien hebben dat het gezin van
deze man honger had?’

Jacinda Ardern, de premier van Nieuw-Zeeland, baarde
opzien met haar warme en doortastende optreden na de
aanslag in Christchurch, die 51 mensen het leven kostte:
‘Ze waren een deel van ons, van wie we zijn’. Tot op de
dag van vandaag strijdt zij ervoor om de sociale cohesie
te stimuleren als belangrijkste ‘wapen’ ter voorkoming
van haat.

Wie is of wordt onze leider om ons voor te gaan in het
versterken van de sociale cohesie, ons mee te nemen in
een groter verhaal? Wie heeft de moed en wie neemt
de verantwoordelijkheid en het initiatief om de grote
samenhangende existentiële problemen waarvoor we
nu zijn geplaatst als kern te nemen: hoe gaan we met
elkaar én de aarde om? En kunnen we samen jonge lone
wolves, zij die zich niet gezien, gehoord, erbij voelen,
herkennen en erkennen? Omarmen en opvoeden, met
rechtvaardigheid en veiligheid voor iedereen. Ook als we
straks weer over kunnen gaan tot de orde van de dag. 

Juli/ augustus 2020 | The Optimist NL