Columns

Boom

Mijn eerste schooldag, 1966. De grote school heette
dat toen. De eerste klas. Een ongelooflijk belangrijke
stap voor ieder kind. Het loslaten van moeder, op weg
naar zelfstandigheid. Naar school, om opgeleid te wor-
den tot staatsburger. Zo formeel werd dat niet benadrukt,
maar in de kern is dat natuurlijk wel de taak van onderwijs.
En taal vormt daarin een fundament. Via de taal leren we
de wereld om ons heen begrijpen en onszelf hierin uitdrukken.

Van spanningen of zenuwen herinner ik mij niets, die eerste
schooldag. Wel staat nog sterk op mijn netvlies dat mijn moeder
mij aan de voordeur moest beloven om koffie te gaan drinken bij
de buurvrouw. Dan hoefde ik me geen zorgen te maken over
haar eenzaamheid. Altruïsme? Ik kende dat woord niet. Ik voelde
liefde voor mijn moeder.

Boom. Het was het eerste woordje dat we leerden schrijven.
Eerst met het potlood over de stippeltjes en daarna los schrij-
ven. Een reepje papier met wel twintig keer boom eronder.
Ik voelde wat pijn in mijn hand van het harde knijpen in het
potlood, maar mijn trots stond voorop. En wat was ik trots dat
ik kon schrijven, dat ik boom kon schrijven. Ik schreef boom en
ik zag een boom voor me. Een woord verbeeld en een beeld
verwoord. Daarna leerde ik roos, vis en vuur. Een boom, een
bloem, een dier en een warmtebron als belangrijke elementen
van het leven, de wereld waarin ik mij begaf met alle andere
mensen en kinderen. Mijn ouders hadden nog aap, noot, mies
geleerd, waarbij het kind in relatie tot een dier, het voedsel en
de ander als wereldbeeld werd gekenschetst.

Hoe komt het toch dat wij in het Westen zoveel nadruk leggen
op en belang hechten aan ons individualisme, onze vrijheid en
eigen keuze, terwijl de grootste actuele nationale en mondiale
vraagstukken alleen maar op te lossen zijn met een diep bewust-
zijn van onderlinge samenhang?

Zeker is de impact niet te onderschatten van de verlichte denker
Descartes met ‘ik denk dus ik besta’, die daarmee een stevige
pijler van individualisme neerzette. Aangevuld met de industriële
revolutie – die ons in welvaart geen windeieren heeft gelegd – en
de wederopbouw na twee wereldoorlogen. Met de groeiende
welvaart daalde de ogenschijnlijke noodzaak om elkaar nodig
te hebben. We gingen ons bevrijden van het juk van godsdienst,
van ouders, van geboden, van ‘de ander’; me is the centre of the
world. Het humanitaire zorgen voor de ander hebben we geïndivi-
dualiseerd, gefragmenteerd, geïnstitutionaliseerd en zelfs gecom-
mercialiseerd. Zorgen voor onszelf en de ander kunnen we (af)kopen.
Het ‘ik’ voorop en onderwijs wordt niet meer gezien als opleiding tot
verantwoord staatsburger, maar als hoogste vorm voor zelfontplooiing
met de piramide van Maslow in de hand. Want dát leren we onze
kinderen vandaag de dag op school, op hun eerste lesdag.
Hun eerste woordje, dat ze leren schrijven, is IK.

Terwijl we, paradoxaal genoeg, juist toekomstige staatsburgers
snoeihard nodig hebben, die alle grote nationale en mondiale
vraagstukken aangaan vanuit een basaal bewustzijn van ecologisch
respect en humanitaire verbondenheid. Een diep en urgent besef,
dat we zowel met elkaar als met de aarde verbonden zijn als één
geheel. Zorgen voor de aarde en voor de ander is geen altruïsme
versus egoïsme, dat ís zorgen voor onszelf.

Laten we onze kinderen alsjeblieft weer, als eerste woordje, respectvol
boom leren schrijven.

‘Education is the most powerful weapon to change the world’

- Nelson Mandela, 1918-forever - 

November/december 2021 | The Optimist NL