Blog
Opsoek naar Ubuntu in Verkiezingstijd | 7/27: Sport en Politiek
In 1995 was het Ellispark Stadium in Johannesburg het decor voor het wereldkampioenschap rugby, maar voor nog zoveel meer dat jaar. Zuid-Afrika schreef geschiedenis. Het gastland Zuid-Afrika deed voor het eerst mee na een boycot wegens de apartheidspolitiek. De Springbokken wonnen de finale met 15-12 van Nieuw-Zeeland. Een klinkende overwinning. Het stadion trilde op haar grondvesten. Heel Zuid-Afrika zong. Wat maakte deze overwinning zo historisch?
De overwinning werd gezien als een overwinning op de apartheid toen president Nelson Mandela, symbolische gekleed in het shirt van het nationale team, de Web Ellis Cup overhandigde aan de Zuid-Afrikaanse aanvoerder François Pienaar. De in 1994 tot president gekozen Mandela stond aan de vooravond van een nieuw tijdperk. De ‘vader des vaderlands’ in de volksmond liefkozend ‘Madiba’ genoemd, stond aan de wieg van een raciaal inclusieve democratie. Voor een land zonder apartheid. Als gastheer van het wereldkampioenschap hoopte Mandela het verdeelde land te verenigen. Het lukte, mede dankzij de overwinning. Nelson Mandela liet aan heel Zuid-Afrika zien dat ze wel samen konden werken, dat bijvoorbeeld door middel van sport, met gedisciplineerde solidariteit, ze samen voor een gezamenlijk en hoger belang konden gaan en in dezelfde richting konden kijken.
En daar ging iets wezenlijks aan vooraf: De Springbokken met hun groene shirts en logo stonden decennia lang ook symbool voor apartheid. Uitsluitend een ‘white area’. Wanneer ‘The Springboks’ een internationale wedstrijd speelden, stond het niet-blanke gedeelte van het volk simpelweg achter de tegenstander. Toen, na de wettelijke afschaffing van apartheid, de sport toegankelijk werd voor alle Zuid-Afrikanen, heersten er officieus nog diepgewortelde gevoelens van apartheid in de samenleving en, als afspiegeling van de samenleving, in de sport. Met name de zwarte en ‘coloured’ bevolking wilde een nieuw shirt en logo in de rugbysport om niet meer geassocieerd te worden met de symbolen van apartheid. Nelson Mandela nam in 1994 in zijn rol als president van heel Zuid-Afrika een opmerkelijke positie in. Hij pleitte, eigenlijk eiste, dat het oude shirt en embleem van het wereldwijd succesvolle rugbyteam ‘die Springbokke, zou blijven bestaan. Hij was ervan overtuigd, dat bij het verdwijnen van de tot dan toe geldende nationale trots, het land opnieuw tot op het bot verdeeld zou raken.
Hij voerde vele gesprekken met zijn achterban, hoofdzakelijk de ANC-leden. Maar ook met de aanvoerder van De Springbokken: François Pienaar. Heel Zuid-Afrika, als één volk, zou met trots bij ‘die Springbokke’ behoren. Zijn enthousiast gebaar van gejuich bij de overwinning was het teken dat hij niet uit was op wraak, maar dat hij blij was voor de overwinning van zíjn Zuid-Afrika, zwart én wit! De Springbokken wonnen in 2007 en 2019 opnieuw de wereldtitel. Die zonder twijfel feestelijke uitreikingen bleven toch niet zo indrukwekkend nazinderen als hun speciale overwinning uit 1995. Afgelopen zaterdag werden ‘The Springboks’ opnieuw wereldkampioen in Parijs. Net als in 1995 speelden ze opnieuw tegen Nieuw-Zeeland en in een zinderende finale wonnen ze met 12-11. En nu, voor het eerst met een zwarte captain: Siya Kolisi! Kunnen we voelen wat hij bedoelt als hij zegt: ‘Dit gaat om veel meer dan deze wedstrijd, deze titel betekent zóveel voor ons land’?
Als ik kijk naar de verkiezingsprogramma’s 2023 dan valt het me zeer op hoe bijna alle partijen wel een paar regels wijden aan het belang van sport, maar veelal gaat het om het individuele belang van bewegen en een gezonde leefstijl ter preventie voor de financiële Gezondheidszorg of het recht van individuele kinderen op sport in minder kansrijke buurten. Geen enkele zin, laat staan, dat de visie is: het leren samen ontwikkelen van waarden als samenwerken, empathie, discipline en vooral solidariteit. Om zodoende te leren wat het is om bij te dragen aan een rechtvaardige, inclusieve en duurzame samenleving. De VVD benadrukt natuurlijk het belang om grote sportevenementen naar Nederland te halen met het oog op het groeien van een markt en winst. Passend in de visie van de VVD is het promoten van een bekend racecircuit in Zandvoort: de vervuiling wordt geslikt voor economisch gewin en het speeltje voor het volk met als voorbeeldgedrag één sporter die in Monaco woont en geen cent belasting betaalt. De leus van Mark Rutte was en is: ‘We mogen toch nog wel een pleziertje hebben?’
Hierbij doe ik een oproep aan alle politieke partijen: ‘We kunnen al onze crises enkel en alleen oplossen met een mentale transitie: de weg van het ‘neo-liberale ik-gerichte’ naar een samenleving die in alles samenzorg en solidariteit voorop heeft staan. Daar hoort vanuit de politiek een groot belang en promotie van teamsporten bij, waarbij kleur, gender of religie niet meetelt in het gemeenschappelijk en hoger belang: het ontwikkelen van sociale en emotionele solidariteitsvaardigheden.
De politiek zou bijvoorbeeld mogen ‘eisen’ dat iedereen een one-love armband draagt. Niet de zogenaamde individuele ‘vrijheid’ om deze uit te dragen of niet, zoals de KNVB lafhartig besloot, maar een politiek die de KNVB met klem aanspreekt en ervoor staat dat de sporters in het Nederlands elftal waardigheid en respect tonen voor alle spelers én dus hun publiek, wij: een land met ruimte voor de kracht van diversiteit en inclusie. Dan draagt sport eraan bij dat een nieuwe generatie opgroeit die solidariteit, respect en duurzame samenwerking allereerst ervaren op het veld en dat meenemen naar hun maatschappelijke bijdragen. Daarom gaan sport en politiek hand in hand.
Maar zolang wij kiezen voor een mogelijk nieuwe premier, die zo fel vóór die ene voetbalclub in ons land is en niet het verantwoordelijke inzicht en vermogen heeft om het belang van het coöperatieve boven het competitieve te stellen, zal niet alleen die ene club onderaan de ladder blijven staan, maar zullen we allemaal degraderen. We hebben politici en een premier nodig, die namens zijn/haar partij óók symbolisch in de sport broederschap, inclusie en gelijkwaardigheid tot in alle haarvaten laat zien. Alleen dan kunnen we duurzaam ‘wereldkampioen’ blijven. Om met de woorden van Siya Kolisi, in de geest van Mandela, af te sluiten: ‘Dit gaat om veel meer dan deze wedstrijd.’
Tot morgen!
