Blog
Opsoek naar Ubuntu in Verkiezingstijd | 26/27: Basisprincipes, Waarden en Strategie
Gisteravond belde mijn zoon me op: "Mam, mag ik een dilemma met je delen?" (Hoe waardevol al deze openingszin). "Ik heb samen met A. (zijn vriendin) de kieswijzer ingevuld en we kwamen, onze principes trouw ingevuld hebbende, uit bij partij X. Maar, denk je niet, nu het politieke klimaat naar zo extreemrechts dreigt te gaan, dat we strategisch beter op partij Y kunnen stemmen?"
Hij verwoordde, denk ik, een dilemma dat op dit moment veel Nederlanders ervaren. Wanneer ben ik trouw aan mijn waarden en basisprincipes, maar dreigt mijn loyaliteit en standvastigheid te ontaarden in starheid? Want door starheid kan ik buiten spel komen te staan en dus minder directe betekenis hebben? En wanneer kies ik strategisch en draag ik mogelijk bij aan een waterige consensus, waarbij ik mijn waarden en principes en de principiële waarden van ‘mijn’ partij, verloochen? Maar, door strategische te kiezen kan het ook zo zijn dat mijn en onze waarden op langere termijn zo goed mogelijk geborgd worden. Ik deelde met mijn zoon, dat ik hetzelfde duivels dilemma ervoer. We spraken en we zochten, en na ieders neiging voor het een reageerden we met een ‘ja maar voor het ander’ op elkaar.
Mijn gedachten gingen uit naar Nelson Mandela, naar zijn beschreven leiderschapslessen in zijn boek ‘Leiderschap, Leven en Liefde’ en mijn gesprekken met zijn gevangenbewaarder Christo Brand. Mandela was in zijn leven zeer consistent in zijn principes. In zijn jonge jaren vaker op het halsstarrige af. Maar zeker in de 27 jaren van zijn gevangenschap heeft hij steeds meer de waarde van de ‘strategie’ ontdekt. Maar het was de kunst om nooit zijn waarden en principes te verloochenen. Zijn basisprincipes waren zijn anker en zijn baken. Hij noemde het zelf: ‘Basisprincipes hebben, de rest is tactiek’
Nelson Mandela had welgeteld één enkel principe: gelijke rechten voor iedereen, onafhankelijk van ras, klasse of geslacht. De rest is eigenlijk maar tactiek. Mandela werd een profeet, een heilige, een held genoemd. Maar hij was geen naïeve idealist. Hij was een idealistische pragmaticus, die aan het einde van de dag zijn doel bereikt wil hebben. Al het overige was ondergeschikt aan zijn overkoepelend doel. Wel wist hij dat wanneer de voorwaarden veranderen, je ook je strategie en je gedachte kunt wijzigen. Dat is niet besluiteloos zijn, dat is pragmatisch. Je gewenste resultaat is richtingbepalend. Op Robbeneiland leerde hij realistisch te zijn, niet abstract. Hij leerde om alle principes in het licht van de omstandigheden te zien. In de gevangenis heeft hij samen met zijn celgenoten uren, dagen, maanden en jaren doorgebracht met het discussiëren over theoretische zaken: kapitalisme versus socialisme, stamtradities versus modernisme.
Wat zou het fijn zijn als we als burgers, kijkers, stemmers, urenlang zouden worden ‘meegenomen’ in de basisprincipes van de partijen, de persoonlijke waarden en ideologieën van de lijsttrekkers en de strategische keuzes die ze soms ‘moeten’ maken om het hogere doel te bereiken. Vanuit Ubuntu is dat overkoepelende, hogere doel: Samen bouwen aan een rechtvaardige, inclusieve en duurzame wereld. En dat we dan af en toe een ondertitelend balkje zien met ‘dit zijn de principes en dit is tactiek, dit is strategie’.
Ik wens u, en mezelf ook, veel wijsheid bij het stemmen. Maar op welke persoon, op welke partij u ook stemt, laten we ons realiseren ‘vanuit welke basisprincipes’ en wat is het baken en de koers op de langere termijn? Niet alleen maar in ons eigen belang op korte termijn, maar met solidariteit in het belang voor ons allen en onze (klein)kinderen. Want dát is uiteindelijk ook ons ‘eigen’ belang. Laten we een idealistische pragmaticus zijn.
Tot morgen!
