Blog
Opsoek naar Ubuntu in Verkiezingstijd | 23/27: Ouderenzorg
De zorg, en dan voornamelijk de ouderenzorg staat hoog op de verkiezingsagenda. Onze samenleving vergrijst immers in rap tempo. Hoe opmerkelijk is de dialoog tussen lijsttrekkers als dit item op tv wordt aangesneden. Geert Wilders van de PVV maakt er één van zijn speerpunten van: onze ouderen, die zich zó hebben ingezet voor ons land, zij verdienen de beste zorg. En dan bedoelt hij: plaatsing in bejaarden- of verpleeghuis, met de nadruk op meer geld naar zorgpersoneel. Geert Wilders past goed in het spotje van de Speld: ‘Mijn oude moeder zit al zeventien jaar eenzaam in een verpleeghuis en de overheid doet níets!’
Het is een kenmerkend voorbeeld van hoe voornamelijk de rechtse partijen (VVD, PVV Limburg JA21 - Het Juiste Antwoord?) gefragmenteerd en individualistisch kijken naar ‘zorg’: Geïndividualiseerd, gefragmenteerd, geïnstitutionaliseerd en vercommercialiseerd. Het recht op zorg organiseren en claimen in plaats van de zorg voor elkaar stimuleren. Het is fundamenteel hoezeer we als samenleving ‘ouderen’, overigens net als ‘jongeren’, als een aparte categorie mensen zijn gaan zien. Maar al te vaak als een zorgwekkende kostenpost. Alsof ouderen in onze samenleving géén rol van betekenis meer spelen. Hoe anders is het in veel andere culturen, met name in de wij-culturen zoals bijvoorbeeld in China of Afrika. Ouderen verdienen daar het meeste respect en spelen een actieve rol in raadgeving en oude wijsheden vanuit hun levenservaring. Erbij horen en van betekenis zijn: meaning and belonging. Het zijn onze fundamentele menselijke behoeften. Mensen geen rol geven in een samenleving en niet van betekenis laten zijn is een vorm van ontmenselijking meneer Wilders, dus droog alstublieft uw krokodillentranen van zogenaamde betrokkenheid en respect voor ouderen als verkiezingsspeerpunt.
De Ubuntu-filosofie, het diepe besef van ‘interconnectedness’ – ik ben omdat wij zijn en wij zijn omdat de aarde is- waarschuwt voor het gefragmenteerde denken van ons bestaan. Het gaat om het bewustzijn van onze onlosmakelijke verbondenheid met elkaar en met de natuur. Onze vrijheid is dus altijd gekoppeld aan de vrijheid van de ander én van het respect voor de natuur. Ook meneer Wilders gedachte om Nederland te weren van ‘ongenodigde immigranten’ én Nederland niet te zien als Europees land geeft een verwrongen beeld weer van het begrip ‘vrijheid’. Het is Nationalisme en egoïsme ten top met zorg voor de ouderen uitbesteed.
Met onze westerse blik op ouderenzorg, inclusief politieke keuzes, is het meer dan interessant om na te gaan, waar ter wereld de meest vitale ouderen zijn. Zelfs, waar de meeste 100-jarigen leven. Er zijn veel wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar de zogenoemde ‘blauwe zones’: vijf verschillend plekken op aarde, waar opvallend veel 100 jarigen wonen. Negen kenmerken typeren het gezonde en lange leven van de honderdjarigen. Twee van de negen redenen, omdat ze een belangrijk psychosociaal uitgangspunt hebben, benoem ik hier graag:
1. Erbij horen: Bijna alle honderdjarigen in de blauwe zones stellen hun familie en geliefden op de eerste plaats. Ouders en grootouders worden in huis genomen of wonen in de buurt van de woning. (Het blijkt ook de ziekte-en sterftecijfers van kinderen in het huis te verlagen.) Ze zijn trouw aan een levenspartner en zetten zich in voor de relatie (dit kan oplopen tot een 3 jaar hogere levensverwachting) en ze investeren tijd en liefde in hun kinderen – zodat ze een grotere kans hebben om zelf zorg te ontvangen als ze dat later nodig hebben.
2. Van betekenis zijn: Ook gaan mensen niet met pensioen, maar blijven naar vermogen actief tot het einde van hun leven. Het gaat om het hebben van een doel, waarvoor je iedere dag je bed uit wilt komen. De Okinawanen uit Japan noemen het ‘#Ikigai en de mensen uit Costa Rica noemen het ‘plan de vida’. Dit betekent vrij vertaald datgene waar je in de ochtend voor wakker wilt worden. Het hebben van een doel kan zelfs zeven jaar (!) extra levensverwachting opleveren.
3. De langstlevende mensen kozen, of zijn geboren in sociale kringen die gezond gedrag vertonen. Okinawanen creëren ‘#MOAIS’-groepen van 5 vrienden die zich voor het leven aan elkaar verbinden en elkaar levenslang ondersteunen. Uit onderzoek blijkt dat roken, overgewicht, geluk en zelfs eenzaamheid besmettelijk zijn. Het blijkt dat de mensen uit de blauwe zones leven in sociaal gunstige netwerken die gezond gedrag bevorderen.
In aanvulling op dit laatste punt kunnen we blij zijn dat we in Nederland steeds meer ‘Zorgbuurthuizen’ krijgen waar Lilian Marijnissen hard voor pleit. Het is in ieder geval een stap in de richting van ‘zorgen voor elkaar’.
In de spirit van Ubuntu, met een diep respect voor de wijsheid van ouderen, richtte Nelson Mandela op 18 juli 2007 The Elders op. The Elders is (nog steeds) een raad van voormalige regeringsleiders en andere prominente personen. The Elders hebben als doel om globale problemen op te lossen, zoals HIV, gewapende conflicten en armoede, en te helpen bij het oplossen van conflicten. The Elders is een idee van de Britse ondernemer Richard Branson en de Britse zanger Peter Gabriel, met het idee van de traditionele dorpswijzen als basis. Samen met Nelson Mandela, Desmond Tutu en Graca Machel hebben ze het idee verder uitgewerkt met een internationale- en intergenerationele dialoog. Ouderen én mensen uit diverse culturen en invalshoeken bij elkaar kunnen wereldwijd van enorme betekenis zijn. Tsja meneer Wilders ( en de kiezer die ouderenzorg serieus wil benaderen)…
Het voorbeeld van The Elders in mondiaal opzicht kunnen we ook toepassen in ons land. Dat zou m.i. een prachtige en fundamentele verschuiving van het woord ‘ouderenzorg’ betekenen. Namelijk: hoe kunnen juist ouderen zorg dragen voor- en bijdragen aan de samenleving, organisaties, families en volgende generaties? De zorg van en door ouderen voor. Het is in datzelfde licht de overweging meer dan waard, als we de komende verkiezingen stemmen op een mogelijke MP, die zowel een contextuele visie heeft in humanitair, geopolitiek en ecologisch opzicht als, mede door zijn oudere leeftijd, een schat aan internationale ervaring meeneemt.
Tot morgen!
